Historię rozwoju telemedycyny można podzielić na czasy przed oraz po rozwoju narzędzi do elektronicznego przesyłu informacji. Przyjmując ogólną definicję telemedycyny czyli świadczenie usług medycznych na odległość, wszelkie próby zdalnej diagnozy lub leczenia można zakwalifikować jako aktywności wchodzące w skład telemedycyny. Nie sposób określić więc kiedy miała miejsce pierwsza tego typu usługa.
Pierwsze wzmianki o leczeniu na odległość
Ludzie już w czasach starożytnych potrafili przemieszczać się drogą morską i lądową na znaczne odległości. Do komunikacji oprócz gońców wykorzystywano także gołębie pocztowe. Ludzie zapewne w taki sposób dzielili się wiedzą np. na temat chorób i tego jak się z nich leczyć.1 Pierwsze udokumentowane wzmianki na temat zdalnego przepisywania leków pochodzą z 1726 roku. Odnaleźć je można w listach pewnej kobiety do swojego lekarza, który w odpowiedzi przepisywał jej lekarstwa i opisywał metody postępowania. W XVIII wieku w Anglii rozwinięto krajową sieć pocztową przez co tego typu usługi stały się bardziej powszechne. Oprócz samego opis objawów, ludzie wysyłali również np. próbki moczu czy krwi do badania. To dało początek jednego z istotnych elementów telemedycyny – telediagnozie.2
Wpływ rewolucji przemysłowych na rozwój telemedycyny
Po połowie XIX wieku, podczas rewolucji przemysłowej w Angli, wraz z początkami powszechnego wykorzystania energii elektrycznej, pojawiły się przełomowe w tamtych czasach narzędzia do zdalnego komunikowania się – telegraf oraz telefon. Wówczas zaczęła się nowa era dla telemedycyny. Telegraf oprócz przesyłania standardowych informacji, mógł przesyłać również obrazy rentgenowskie. Były to więc początki klasycznej teleradiologii. Pojawienie się telefonu umożliwiło wykonywanie przez lekarzy wnikliwego wywiadu z pacjentami. Obecnie telefon oprócz transmisji głosu, pozwala również na przesyłanie wszelkich wyników badań (np. EKG) przy wykorzystaniu faksu.3
Radio – nowe zastosowanie telemedycyny
Pod koniec XIX wieku wynaleziono radio, które dało kolejne możliwości zdalnego przepływu informacji. Od początku XX wieku radio znalazło szerokie zastosowanie w medycynie. Zaczęto je wykorzystywać do pomocy medycznej marynarzom wypływającym w morze na dłuższy czas gdy na pokładzie nie było lekarza.4
W połowie XX wieku panował również rozkwit w dziedzinie lotnictwa i jego wykorzystania do przewozów pasażerskich. Jeśli była taka konieczność, kapitan samolotu za pośrednictwem radia, otrzymywał wytyczne od lekarza będącego na ziemi, odnośnie postępowania w stosunku do pasażerów. Radio było więc wykorzystywane do pomocy medycznej wszędzie tam, gdzie istniało ryzyko pojawienia się problemów zdrowotnych ludzi, którzy byli pozbawieni możliwości otrzymania natychmiastowej pomocy medycznej.5
Telewizja i Internet a telemedycyna
Wraz z pojawieniem się i rozpowszechnieniem w połowie XX wieku telewizji, szybko zaczęto ją wykorzystywać również do procesu wspomagania leczenia. Wtedy to zaczęto odbywać pierwsze telekonferencje mające na celu głównie konsultacje pomiędzy grupami specjalistów. Łącza telewizyjne dawały możliwość przesyłania obrazu co jednocześnie pozwoliło na zdalne wspieranie procesu diagnozy.6
Na przełomie lat 80 i 90 XX wieku, rozwój sieci komputerowych i Internetu przyspieszył rozwój telemedycyny. Gromadzono coraz więcej danych, powstawały coraz lepsze systemy do przesyłu informacji tekstowych, głosowych i wizualnych. Pojawiła się potrzeba stworzenia standardów i optymalizacji systemów w celu umożliwienia swobodnej wymiany danych. Odpowiedzią na tę potrzebę był standard DICOM (Digital Imaging and Communications in Medicine Standard) ustanowiony przez kilka Amerykański instytucji zajmujących się obrazowaniem medycznym i przesyłem informacji. Standard ten określa ujednolicony format i sposób przechowywania, pobierania i wysyłania informacji medycznych.7
Pierwsza operacja na odległość
Krokiem milowym w rozwoju telemedycyny był 7 wrzesień 2001 roku kiedy to dokonano pierwszej operacji chirurgicznej na odległość. Projekt nosił nazwę „Operacja Lindbergh” i polegała na usunięciu woreczka żółciowego. Pacjent w czasie operacji znajdował się w Strasburgu podczas gdy operator narzędzi chirurgicznych przebywał w Nowym Jorku.8
Telemedycyna dla NASA
Za kolebkę współczesnej telemedycyny uznaje się Stany Zjednoczone. To tam w drugiej połowie XX wieku nastąpił bardzo dynamiczny rozwój tej dziedziny. Wpływ na to miały przede wszystkim intensywne przygotowania do podboju kosmosu przez NASA (Narodowa Agencja Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej w USA).
Tempa nadawał dodatkowo wyścig USA ze Związkiem Radzieckim o pierwszeństwo w spenetrowaniu osiągalnej przestrzeni kosmicznej. Na potrzeby podróży kosmicznych NASA stworzyło zbiór wiedzy i narzędzi do stałego, zdalnego monitorowania parametrów życiowych ludzkiego organizmu. Potrafiono mierzyć zdalnie tętno, EKG czy ciśnienie krwi.
W celu przeprowadzenia rzetelnej selekcji i przygotowań astronautów do lotów powstały ponad to narzędzia do pomiaru psychofizycznych reakcji organizmu w ekstremalnie trudnych warunkach. Zdobycze techniczne NASA z 50 i 60 lat XX wieku z czasem były wdrażane do użytku powszechnego.9
Telemedycyna w Europie
W Europie pionierem w rozwoju telemedycyny był Związek Radziecki. Przyczyną również był rozwój przemysłu kosmicznego. Związek Radziecki stworzył pierwszy system do zdalnego monitorowania tętna organizmu. Pies „Łajka” umieszczony w satelicie „Sputnik 2” i wystrzelony w przestrzeń kosmiczną w 1957 roku poddawany był stałym zdalnym pomiarom funkcji życiowych.10
Inne przyczyny rozwoju telemedycyny
Rozwój telemedycyny w tym czasie był również intensywny w krajach dobrze rozwiniętych o dużej powierzchni oraz małej gęstości zaludnienia. Takie warunki powodowały trudności w przemieszczaniu się i jednocześnie ograniczony dostęp do specjalistów oraz ośrodków leczniczych i rehabilitacyjnych. Do takich krajów należy Kanada i Australia. W krajach tych szybko powstały systemy pozwalające przesyłać informacje na duże odległości wszelkimi dostępnymi zdobyczami technologicznymi, w tym drogą satelitarną.11
Od początku lat 90 XX wieku następuje stopniowy wzrost zasięgu usług telemedycznych na Świecie. Telemedycynę zaczęto wykorzystywać w krajach rozwijających się takich jak Nigerii czy Tajlandii, by móc niewielkim kosztem dotrzeć do dużej liczby pacjentów. Można się spodziewać, że wraz z rozwojem technologii audiowizualnych i spadkiem kosztów ich wdrażania, wciąż będą wzrastać możliwości i zasięg wykorzystania telemedycyny.12
Współczesne platformy telerehabilitacyjne
Efektem rozwoju telemedycyny jest powstanie współczesnych rozwiązań w wielu dziedzinach medycznych, w tym rehabilitacji. Dostępność różnego rodzaju platform telerehabilitacyjnych zwiększa możliwość prowadzenia zdalnej rehabilitacji pacjentów, dzięki czemu łatwiej jest spełnić wymagania skutecznej rehabilitacji. Platforma telerehabilitacyjna pozwala zachować ciągłość i systematyczność oddziaływań terapeutycznych bez konieczności pobytu w ośrodku czy wizyt u specjalistów. Pacjent może samodzielnie ćwiczyć w domu, a jednocześnie pozostawać pod stałym nadzorem swojego terapeuty. Niewątpliwie jest to efekt rozwoju telemedycyny, który przynosi korzyści zarówno specjalistom, jak i pacjentom.
Przypisy
1 O. Ferrer-Roca, M. S. Iudicissa, s. 2.;
2 J. Jurin, Letter of Hallett Turner to James Jurin, 29.05.1726, Wellcome library for the history and understanding of medicine, London.;
3 O. Ferrer-Roca, M. S. Iudicissa, s. 3 – 4.;
4 S. Beatty, The sixty years of the International Radio Medical Centre, Rzym 1935-1995, International Radio Medical Centre Studies Section, 1995;
5 M. Bagshaw, Telemedicine in British Airways, Journal of Telemedicine and Telecare, vol. 2, 1996, s. 36 – 40.
6 R. A. Benshoter, CCTV pioneering Nebrasca Medical Center. Educational Broadcasting. Nebrasca 1971, s. 1 – 2.
7 J. Zubrzycki, T. Małecka – Massalska, s. 423.
8 Marescaux J, Leroy J, Rubino F, Vix M, Simone M, Mutter D. Transcontinental Robot Assisted Remote Telesurgery: Feasibility and Potential Applications. Annals of Surgery 2002;235:487-92, www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1422462/ , dostęp: 10.12.2012
9 O. Ferrer-Roca, M. S. Iudicissa, s. 5 – 6.
10 Instytut Informatyki Uniwersytetu Rzeszowskiego, Historia Telemedycyny, www.ii.univ.rzeszow.pl/telemedycyna/index.php?k=historia , dostęp dnia: 10.12.2012
11 J. Zubrzycki, T. Małecka – Massalska, Telemedycyna – medycyna i technika w walce o nasze zdrowie, Zdrowie Publiczne 2010, vol. 120, s. 421.
12 R. Wootton, N. G. Patil, R. E. Scott, K. Ho, Telehealth in the Developing World, 2009 Royal Society of Medicine Press Ltd, http://docs.mak.ac.ug/sites/default/files/Telehealth%20in%20the%20Developing%20World.pdf , dostęp: 14.12.2012.
