Biofeedback znajduje zastosowanie w wielu obszarach rehabilitacji, a sprzęt do biofeedbacku staje się obecnie standardowym wyposażeniem gabinetów i sal terapeutycznych. Także w rehabilitacji neurologicznej biofeedback jest coraz częstszym elementem oddziaływań terapeutycznych.
Czym jest biofeedback?
Biologiczne sprzężenie zwrotne (biofeedback) definiowane jest jako “metoda treningu ciała-umysłu, która pomaga pacjentom osiągnąć świadomość oraz kontrolę procesów fizjologicznych”.1 W obszarach takich jak neurorehabilitacja biofeedback opisywany jest również jako technika, która wykorzystując aparaturę elektroniczną, pozwala osobie uczyć się, w jaki sposób zmieniać funkcję fizjologiczną organizmu tak, aby poprawić jej efektywność.1
Rehabilitacja neurologiczna wykorzystująca biofeedback
Możliwości włączania metody biofeedback do rehabilitacji badane są od połowy XX wieku. Sprzęt rehabilitacyjny wykorzystujący biofeedback od dawna stosowany jest w celu usprawniania funkcji ruchowych kończyn górnych i dolnych oraz poprawy kontroli równowagi.
Tradycyjną metodą stosowaną w neurorehabilitacji jest biofeedback EMG, bazujący na obserwacji aktywności mięśniowej z użyciem elektromiografu. Trening najczęściej ma na celu zmniejszenie nadmiernej aktywności mięśni lub zwiększenie aktywności zbyt słabej.2
W rehabilitacji neurologicznej zastosowanie znajdują również techniki oparte na dostarczaniu sprzężenia zwrotnego o umiejscowieniu kończyny w przestrzeni. Ich głównym celem jest poprawa kontroli pacjenta nad wykonywanym ruchem.2
Nowoczesne urządzenie do rehabilitacji z biofeedbackiem tego typu bazuje często na technologii wirtualnej / rozszerzonej rzeczywistości. Przykładem narzędzia stworzonego w tej technologii jest Neuroforma – wypróbowując bezpłatnie program można zobaczyć, jak przebiegają ćwiczenia w rozszerzonej rzeczywistości ze wzrokowym sprzężeniem zwrotnym.
Wśród metod związanych z biofeedbackiem w rehabilitacji neurologicznej wyróżnić można także dostarczanie ćwiczącemu informacji o parametrach takich jak środek ciężkości (ang. center of gravity) lub środek nacisku stóp (ang. center od pressure), mierzonych za pomocą różnego rodzaju platform. Wykorzystuje się je w reedukacji chodu i treningu równowagi.2
Rysunek obok przedstawia przykładowe ćwiczenie ze wzrokowym sprzężeniem zwrotnym o położeniu środka nacisku stóp – wychylenia pacjenta stojącego na platformie skutkują ruchem kursora, widocznym na ekranie (stanowisko Neuroforma).
Skuteczność metod neurorehabilitacji opartych o biofeedback
Coraz więcej doniesień naukowych uzasadnia stosowanie metody biofeedback w rehabilitacji pacjentów ze schorzeniami i urazami neurologicznymi. Badania skuteczności ćwiczeń ze sprzętem rehabilitacyjnym wyposażonym w biofeedback, jako uzupełnienie rehabilitacji, wskazują liczne korzyści.
Przykładowe doniesienia o skuteczności urządzeń do rehabilitacji z biofeedbackiem:
- badania z udziałem pacjentów z połowicznym niedowładem po udarze mózgu wykazały poprawę prędkości chodu, symetryczności obciążania kończyn górnych i obniżenie napięcia mięśni po ćwiczeniach z urządzeniem do rehabilitacji typu rotor z biofeedbackiem3,
- badania z udziałem pacjentów z połowicznym niedowładem po udarze mózgu wykazały poprawę prędkości chodu i symetryczności obciążania kończyn dolnych po ćwiczeniach na platformie balansowej4 i dynamometrycznej5 z biofeedbackiem,
- badania z udziałem pacjentów z chorobą Parkinsona wykazały zwiększenie kontroli ruchów dobrowolnych oraz poprawę kontroli równowagi po zastosowaniu ćwiczeń ze sprzętem rehabilitacyjnym wyposażonym w biofeedback.1
Sugeruje to, że rehabilitacja neurologiczna oparta o biofeedback może stanowić skuteczne uzupełnienie tradycyjnych oddziaływań terapeutycznych. Dzięki sprzętom wyposażonym w biofeedback rehabilitacja pacjentów z urazami i schorzeniami neurologicznymi staje się coraz bardziej nowoczesną i zaawansowaną technologicznie dziedziną rehabilitacji.
Literatura:
1 Kwolek, A., Podgórska, J., Rykała, J., Leszczak, J. (2013). Zastosowanie biofeedbacku w rehabilitacji neurologicznej. Przegląd Medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego i Narodowego Instytutu Leków w Warszawie, 3, 379-388. (pełny tekst)
2 Huang, H., Wolf, S. L., He, J. (2006). Recent developments in biofeedback for neuromotor rehabilitation. Journal of neuroengineering and rehabilitation,3(1), 1. (pełny tekst)
3 Drużbicki, M., Kwolek, A., Opalińska, I., Pacześniak-Jost, A. (2008). Ocena efektów leczenia chorych z niedowładem połowiczym po udarze mózgu rehabilitowanych z wykorzystaniem rotora typu activ. Prz Med Uniw Rzesz, 1, 42-48. (pełny tekst)
4 Bugajski, M., Czernicki, J. (2013). Ocena wpływu ćwiczeń na platformie balansowej z wykorzystaniem biologicznego sprzężenia zwrotnego na reedukację chodu osób po udarze mózgu. Medical Review, (4). (pełny tekst)
5 Kwolek, A., Drużbicki, M. (2005). Ocena symetrii obciążenia kończyn dolnych i prędkości chodu chorych po udarze mózgu rehabilitowanych szpitalnie z wykorzystaniem platformy dynamometrycznej. Przegląd medyczny Uniwersytetu Rzeszowskiego, 3(1), 52-57. (pełny tekst)
