Różnorodny i niejednoznaczny obraz objawów , ich nieregularne rozmieszczenie w czasie oraz występowanie symptomów niecharakterystycznych dla schorzeń neurologicznych sprawiają, że postawienie diagnozy w przypadku stwardnienia rozsianego przysparza neurologom i diagnostykom wielu problemów. Pacjenci przed usłyszeniem właściwej diagnozy często słyszą kilka, kilkanaście a nawet kilkadziesiąt nazw chorób potencjalnie powodujących ich dolegliwości.1 Podobnie do stwardnienia rozsianego objawiają się takie schorzenia jak np. zapalenia bakteryjne i wirusowe (borelioza, HIV, kiła), inne choroby naczyń mózgowych (udar mózgu , układowe zapalenie naczyń) czy też zapalenie nerwu wzrokowego, ostre, rozsiane zapalenie mózgu i rdzenia kręgowego oraz niektóre nowotwory.2
Diagnoza o stwardnieniu rozsianym również często więc bywa nieprawidłowa. W literaturze istnieje wiele badań wskazujących na wątpliwą skuteczność diagnozowania SM. Diagnozowanie często trwa nawet kilka lat a jego wyniki w wielu przypadkach wskazują wartości dalekie od skuteczności stuprocentowej. Jedną z pionierskich prac pokazujących skalę błędnego diagnozowania stwardnienia rozsianego było opracowanie opublikowane w 1997 roku, w którym przedstawiono wyniki diagnozy 366 pacjentów przez certyfikowanych neurologów. Jedynie w 65% przypadków poprawnie rozpoznano pewne wystąpienie SM.3 Nieprawidłowa diagnoza o stwardnieniu rozsianym po pierwsze naraża pacjenta na skutki uboczne niewłaściwej terapii w przypadku przyjmowania leków modyfikujących przebieg choroby a po drugie, opóźnia stosowanie przez pacjenta właściwych rozwiązań dla danego schorzenia i tym samym ogranicza możliwości przeciwdziałania choroby.4
Rezonans magnetyczny
W związku z zaistniałymi w procesie diagnozy problemami, naukowcy wciąż opracowują nowe kryteria mające na celu polepszenie skuteczności i skrócenie czasu diagnozy, i tym samym niepewności pacjentów. Od około 20 lat, głównym narzędziem diagnostycznym i monitorującym występowanie i przebieg stwardnienia rozsianego jest rezonans magnetyczny (MRI – ang. Magnetic Resonance Imaging).5
W metodzie tej wykorzystywane są magnetyczne właściwości atomów wodoru. „Podstawą techniki MR jest zjawisko jądrowego rezonansu magnetycznego, czyli rezonansowego pochłaniania impulsów fal elektromagnetycznych o częstotliwości radiowej przez jądra atomowe umieszczone w stałym, zewnętrznym polu magnetycznym.”6
W badaniu tym obrazowany organ umieszczony jest więc w stałym polu magnetycznym. Wysyłane w kierunku badanego organu fale radiowe pochłaniane są jedynie przez tkanki, które spełniają warunek rezonansu. Warunkuje to między innymi ilość komórek wodoru w danej strukturze. W wyniku pochłaniania impulsu wewnątrz komórek powstaje pole magnetyczne, którego wartości odczytywane są na odbiornikach otaczających badaną część ciała. W rezultacie, po skomplikowanych obliczeniach komputerowych powstaje dostępny we wszystkich płaszczyznach obraz przestawiający różnice właściwości tkanek w danym organie.7
Rezonans magnetyczny jest więc metodą nieinwazyjną, która dostarcza różnopłaszczyznowych i dokładnych zdjęć organów, i która może dokładnie pokazać wszelkie nieprawidłowości w ich strukturze tkankowej.8 Za pomocą rezonansu magnetycznego można obserwować całą przestrzeń centralnego układu nerwowego. W kontekście stwardnienia rozsianego, na obrazie MR można zaobserwować wszelkie zmiany spowodowane stwardnieniem rozsianym w postaci stanów zapalnych, ognisk demielinizacyjnych czy też obszarów, w których dochodzi do utraty aksonów. U ponad 90% pacjentów ze zdiagnozowanym SM, w obrazie MR występują widoczne ogniska demielinizacyjne.9
Badanie płynu mózgowo – rdzeniowego
Kolejnym istotnym badaniem w diagnostyce SM jest badanie płynu mózgowo – rdzeniowego (CSF – ang. cerebrospinal fluid). Jest to badanie stosowane głównie w celu wykluczenia wystąpienia innych schorzeń o zbliżonych symptomach takich jak kiła, HIV czy borelioza. Poza tym u około 30% pacjentów chorych na SM zauważalne jest występowanie w płynie mózgowo – rdzeniowym zasadowego białka mieliny a także różnych immunoglobulin, których występowanie może świadczyć o wystąpieniu SM. Płyn mózgowo – rdzeniowy pobiera się z rdzenia kręgowego w lędźwiowym lub szyjnym odcinku kręgosłupa a następnie wykonuje stosowne badania.10
Inne badania diagnostyczne w stwardnieniu rozsianym
Innymi badaniami mogącymi pomóc w diagnozie są np.: tomografia komputerowa, która do obrazowania organów wykorzystuje promienie rentgenowskie; elektroencefalografia badająca aktywność elektryczną mózgu czy też badanie wzrokowych potencjałów wywołanych (VEP – ang. Visual Evoked Potentials), w którym pacjent poddawany jest działaniu różnorodnych bodźców wzrokowych (emisja rozbłysków, zmieniający się obraz szachownicy), które mają sprawdzić poprawność działania dróg nerwowych umożliwiających prawidłową pracę zmysłu wzroku pacjenta.11
Podstawą do wykorzystania tej metody w diagnozie SM jest fakt, że jednym z częstych symptomów stwardnienia rozsianego jest zaburzenie widzenia, zapalenie nerwu wzrokowego i nieprawidłowości w strukturach mózgu odpowiedzialnych za wzrok. Badanie VEP potrafi skutecznie wykrywać wszelkie nieprawidłowości w korze wzrokowej pacjenta.12
Kryterium McDonalda
Od 2001 roku najbardziej powszechnym kryterium diagnostycznym jest kryterium McDonalda. Głównymi narzędziami diagnostycznymi tej metody są opisane powyżej: rezonans magnetyczny, badanie płynu mózgowo – rdzeniowego oraz badanie wzrokowych potencjałów wywołanych. Istotnym czynnikiem w kryterium McDonalda jest również skala czasowa. Trzy kategorie diagnozy formułowane na podstawie kryterium McDonalda to: stwardnienie rozsiane, możliwe stwardnienie rozsiane oraz nie stwardnienie rozsiane.13 Metoda ta nie daje więc gwarancji jednoznacznej diagnozy. W przypadku gdy nie ma pewności stwierdzenia SM czyli w przypadku możliwego stwardnienia rozsianego, zarządza się kolejne badania oraz badania kontrolne wraz z obserwacją pacjenta.14
Neuroforma – program do rehabilitacji w stwardnieniu rozsianym
Neuroforma to program komputerowy przeznaczony do ćwiczeń ruchowych i umysłowych dla pacjentów ze stwardnieniem rozsianym i innymi schorzeniami neurologicznymi. Neuroforma pomaga zachować sprawność umysłu i ciała oraz poprawić funkcjonowanie w obszarach, które wymagają usprawnienia. Z Neuroformą możesz wykonywać ćwiczenia dostosowane do Twoich potrzeb i możliwości bez wychodzenia z domu. Z Neuroformą łatwiej jest utrzymać motywację do ćwiczeń, wykonywać zadania regularnie i obserwować rezultaty swojej pracy.
Przypisy
1 N. Levin, M. Mor, T. Ben-Hur, Patterns of Misdiagnosis of Multiple Sclerosis, IMAJ 2003, vol. 5, s. 490.
2 A. Cztonkowska, D. Mirowska-Guzel, Stwardnienie rozsiane, w: A. Szczeklik, Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, Kraków 2006, s. 1943 – 1944.
3 C. Poser, Misdiagnosis of multiple sclerosis. Lancet 1997, 349, cyt. w.: A. Potemkowski, Psychologiczne aspekty stwardnienia rozsianego, termedia wydawnictwo medyczne, Poznań 2010, s. 40.
4 M.A. Lee, P. Palace, J. Palace, The diagnosis and differential diagnosis in multiple sclerosis, w: Multiple sclerosis for the practicing neurologist, Demos Medical Publishing, New York 2007, s. 39.
5 R. Zivadinov, R. Bakshi, Role of magnetic resonance imaging in the diagnosis and prognosis of multiple sclerosis, w: Multiple sclerosis. Etiology, diagnosis, and new treatment strategies, red. M. J. Olek, Human Press Inc. 2005, s. 55.
6 T. Siedlecki, H. Kowalski, Rezonans Magnetyczny, w: J. Fijuth, J. Zajgner, Radiologia, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003, s. 29.
7 Tamże, s. 29.
8 D. Miller, I. McDonald, K. Smith, The diagnosis for multiple sclerosis, w: Ch. Confavreux, H. Lassmann, I. McDonald, D. Miller, J. Noseworthy, K. Smith, H. Wekerle, McAlpine’s multiple sclerosis, Elsevier Inc. 2006, s. 350 – 351.
9 R. Zivadinov, R. Bakshi, Role of magnetic resonance imaging in the diagnosis and prognosis of multiple sclerosis, w: Multiple sclerosis. Etiology, diagnosis, and new treatment strategies, red. M. J. Olek, Human Press Inc. 2005, s. 55.
10 M. Blackstone, Stwardnienie rozsiane. Przyczyny choroby, objawy, metody leczenia. Poradnik dla chorych i ich rodzin, Klub Dla Ciebie, Warszawa 2007, s. 43 – 44.
11 Tamże, s. 45.
12 A comparative study of visual evoked potentials in optic neuritis and optic neuritis with multiple sclerosis, P. Samsen i inn. Presented at the 21st congress of the Asia Pacific Academic of Ophthalmology, 10 – 14.06.2006 Singapore, dostęp na: http://www.si.mahidol.ac.th/th/publication/2007/Vol90_No.2_313_6218.pdf, dnia: 25.12.2011.
13 D. Miller, I. McDonald, K. Smith, The diagnosis of multiple sclerosis, w: Ch. Confavreux, H. Lassmann, I. McDonald, D. Miller, J. Noseworthy, K. Smith, H. Wekerle, McAlpine’s multiple sclerosis, Elsevier Inc. 2006, s. 347 – 350.
14 I. McDonald i inni, Recommended diagnostic criteria for multiple sclerosis: guidelines from the international panel on the diagnosis of multiple sclerosis, Wiley – Liss, Inc. 2001, s. 121 – 127.
